Tác giả: Phạm Viết Nhật ( Bài viết là nhận định và liên hệ của cá nhân tác giả từ góc độ tìm hiểu kiến thức liên ngành đặc biệt thông qua một số tôn giáo ở phương Đông, không đại diện cho trí tuệ nhân loaị hay lý thuyết cho bất cứ bài nghiên cứu nào, quý độc giả đọc với tâm thế tham khảo, bài viết cũng không có tính định hướng phong cách sống cho bất cứ cá nhân nào ngoài tác giả)
Ý niệm về sáu tầng của kiếp người (vật chất, cảm xúc, sinh mạng, trí tuệ, nghiệp lực, tâm không) thường bắt nguồn từ triết học Ấn Độ và Trung Quốc, đặc biệt là các truyền thống tâm linh như Phật giáo, Đạo giáo và Yoga. Những hệ thống triết lý này tập trung vào việc phân tích bản chất của con người và các tầng nhận thức khác nhau nhằm tìm kiếm sự giác ngộ và giải thoát khỏi khổ đau.
1. Vật chất (Physical/Material)
Khái niệm:
- Tầng vật chất đại diện cho cơ thể vật lý và những yếu tố hữu hình mà con người có thể tiếp xúc. Đây là cấp độ liên quan đến thế giới vật lý, gồm mọi yếu tố như cơ thể, tài sản, sức khỏe và các nhu cầu sinh tồn.Giai đoạn đầu của mỗi con người đều theo đuổi những giá trị vật chất này, ở mặt tích cực chúng ta có thể nhìn thấy nhưng ở mặt tiêu cực cũng khá nhiều khi còn người ta chạy theo tiền tài vật chất quá mức.
Biểu hiện trong đời sống:
- Thực phẩm, nhà cửa, tiền bạc: Con người cần có nhu cầu về các tài nguyên vật chất để tồn tại.
- Sức khỏe: Việc duy trì sức khỏe cơ thể qua dinh dưỡng, vận động và chăm sóc y tế.
- Tài sản và sự an toàn: Người ta tập trung vào việc kiếm sống và tạo dựng tài sản để đảm bảo an toàn và ổn định.
2. Cảm xúc (Emotional)
Khái niệm:
- Tầng cảm xúc bao gồm những trạng thái tình cảm và sự tương tác với thế giới thông qua cảm giác, hỷ nộ ái ố, tình yêu, sự sợ hãi, ghen tuông và những cảm xúc sâu sắc khác.Đây là giai đọạn thăng cấp về nhu cầu của con người sau khi đạt được các giá trị về vật chất thường sẽ tìm đến các giá trị về cảm xúc, đây là giai đọan tâm thức thấp, chưa thể hiện được trí tuệ Phật giáo.
Biểu hiện trong đời sống:
- Mối quan hệ: Con người phát triển cảm xúc qua mối quan hệ với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, hoặc người yêu.
- Sự nhạy cảm và đồng cảm: Khả năng nhận biết và phản ứng lại cảm xúc của người khác.
- Căng thẳng và an lành: Tình trạng căng thẳng khi gặp thử thách hoặc niềm vui, sự thoả mãn khi có được những trải nghiệm tích cực trong cuộc sống.
3. Sinh mạng (Vitality)
Khái niệm:
- Sinh mạng hay năng lượng sống (vitality) là nguồn năng lượng cơ bản duy trì sự sống. Trong triết lý phương Đông, sinh mạng được xem là luồng năng lượng (khí, prana) chảy khắp cơ thể, kết nối tinh thần và vật chất. Con người ta ở giai đoạn này đã có sự thăng cấp về nhận thức và quan tâm đến năng lượng sống, tuy nhiên nếu lao vào tầng này quá nhiều, cũng có thể xảy ra hiện tượng tham sinh mạng, tham sống ở hiện kiếp, con người ta thường có hướng chối bỏ những áp lực do tầng này gây ra như việc phục hồi và duy trì năng lượng tích cực chẳng hạn.
Biểu hiện trong đời sống:
- Năng lượng sống: Mức độ năng động, khả năng chịu đựng và sức mạnh tinh thần trong cuộc sống hàng ngày.
- Sự hài hòa trong cơ thể: Để có được sức khỏe, phải duy trì sự cân bằng năng lượng giữa các bộ phận trong cơ thể thông qua ăn uống, thở và vận động.
- Cảm giác kết nối với tự nhiên: Sự sống còn của sinh vật phụ thuộc vào mối quan hệ với môi trường tự nhiên xung quanh.
4. Trí tuệ (Intellect/Mind)
Khái niệm:
- Tầng trí tuệ đại diện cho khả năng nhận thức, lý luận, học hỏi và hiểu biết. Nó liên quan đến việc xử lý thông tin, giải quyết vấn đề, phân tích và đánh giá.
Biểu hiện trong đời sống:
- Học tập và tri thức: Con người không ngừng học hỏi, khám phá và tìm cách hiểu biết về thế giới xung quanh.
- Suy nghĩ phản biện: Khả năng đánh giá tình huống, ra quyết định dựa trên sự hợp lý và phân tích dữ liệu.
- Khả năng sáng tạo: Sự sáng tạo được thể hiện qua việc giải quyết vấn đề và nghĩ ra những giải pháp mới cho các tình huống phức tạp.
5. Nghiệp lực (Karma)
Khái niệm:
- Nghiệp lực là khái niệm phổ biến trong các triết lý tâm linh Ấn Độ và Phật giáo, cho rằng mọi hành động của con người đều để lại dấu ấn và có kết quả, ảnh hưởng đến tương lai. Nghiệp có thể là tích cực hoặc tiêu cực, tùy thuộc vào hành động và ý định.
Biểu hiện trong đời sống:
- Kết quả của hành động: Hành động trong quá khứ ảnh hưởng đến hiện tại, và hành động hiện tại sẽ ảnh hưởng đến tương lai.
- Hệ quả đạo đức: Mọi người có xu hướng tuân thủ các giá trị đạo đức để tránh tạo ra nghiệp xấu, có xu hướng có những hành động như từ thiện, cho đi nhiều hơn.
- Quy luật nhân quả: Những trải nghiệm tích cực hay tiêu cực trong đời sống đều là kết quả của những hành động trước đây, và không gì thoát khỏi luật nhân quả.
6. Tâm thức giác ngộ (Enlightenment/Consciousness)
Khái niệm:
- Đây là tầng cao nhất, đại diện cho nhận thức giác ngộ, sự tự hiểu biết về bản thân, sự hiện hữu và mục đích sống. Nó vượt qua tất cả các tầng trước đó, đại diện cho sự thức tỉnh tâm linh, hiểu rõ về bản chất của vũ trụ và sự thật.
Biểu hiện trong đời sống:
- Tỉnh thức: Sống với ý thức cao hơn, không bị giới hạn bởi những trạng thái cảm xúc, vật chất hoặc những ràng buộc của nghiệp lực. Không còn bị phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, điều chỉnh thái độ sống, điều chỉnh thái độ của tâm.
- Thiền định và chánh niệm: Thực hành những phương pháp như thiền định để đạt tới sự bình an và nhận thức sâu sắc hơn về bản thân và thế giới, người những thiền định như tôi đã nhắc ở các bài viết trước đều có cơ hội để thực hành kết nối với bản thể, với vũ trụ từ đó không bị bản ngã bị chi phối bởi vật chất, cảm xúc tinh thần, nghiệp lực…
- Sự giải thoát và bình an: Tìm kiếm sự giải thoát khỏi khổ đau, sống trong trạng thái an lạc và hòa bình với vũ trụ, ngôn ngữ đời sống hay gọi là gió đến biết gió, mưa đến biết mưa, vạn sự tuỳ duyên, không bám chấp vào cái tôi để đau khổ.
Kết luận:
Sáu tầng của kiếp người cùng nhau tạo thành một bức tranh tổng thể về con người và sự tồn tại của họ trong thế giới. Từ những nhu cầu vật chất cơ bản đến những chiều sâu về tâm linh, mỗi tầng đều có ảnh hưởng và kết nối với các tầng khác. Trạng thái phát triển toàn diện là khi con người có thể duy trì sự cân bằng giữa tất cả sáu tầng của kiếp người này.