Hành trình của một dòng sông bắt đầu từ nguồn, trải qua muôn trùng vạn dặm leo lõi giữa đại ngàn, và cuối cùng tìm về với biển cả. Cũng giống như vậy, hành trình của đời người là một cuộc hành trình trở về với chính mình – một chuyến đi dài của nhận thức, trưởng thành và giải thoát.
Trong Phật học, sự trở về chính mình là cốt lõi của mọi giáo pháp. Giáo lý nhà Phật từng dạy: “Hãy tự mình thắp đuốc lên mà đi.” Đây không chỉ là lời nhắc nhở, mà còn là kim chỉ nam cho những ai đang lạc lối giữa dòng đời. Trở về chính mình không có nghĩa là quay lưng với thế gian, mà là nhìn thấu bản chất thật sự của ta giữa muôn vàn khổ đau, tham vọng và ảo tưởng.
Triết lý phương Đông cũng thường nhắc đến sự trở về như một trạng thái viên mãn. Lão Tử, trong Đạo Đức Kinh, từng viết: “Người biết đủ thì luôn bình an. Người trở về với tự nhiên thì luôn vĩnh hằng.” Sự trở về này không phải là sự quay ngược lại thời gian, mà là hành trình thấu hiểu rằng mọi câu trả lời ta tìm kiếm đều nằm trong chính bản thân ta.
Hành trình của dòng sông về biển lớn cũng như hành trình của con người qua những nỗi đau và hạnh phúc. Đôi khi, ta mải miết tìm kiếm thành công, tình yêu hay sự an yên ở nơi nào đó xa xôi, mà quên rằng mọi cảm giác viên mãn đều bắt nguồn từ chính nội tâm của ta. Phật giáo gọi đó là sự giác ngộ – một trạng thái không đến từ bên ngoài, mà từ sự tỉnh thức bên trong.
Có những lúc, dòng sông phải vượt qua ghềnh đá và sóng dữ để tiến về phía trước. Con người cũng vậy, phải trải qua những khổ đau để tìm ra bản chất thật sự của mình. Như Đức Phật dạy trong Tứ Diệu Đế: khổ đau là sự thật đầu tiên của cuộc đời, nhưng cũng chính khổ đau dẫn ta đến con đường diệt khổ. Hành trình trở về chính mình chính là hành trình buông bỏ những ảo tưởng, chấp niệm, để nhận ra rằng ta vốn đã đủ đầy, như biển cả chứa đựng tất cả dòng sông.
Trong văn học Trung Quốc, Tô Đông Pha từng viết:
“Người ngắm núi sông không hẳn vì núi sông, mà vì lòng mình an nhiên.” Lời thơ ấy khẳng định rằng vẻ đẹp và ý nghĩa của thế giới xung quanh chỉ được nhận ra khi lòng ta đủ tĩnh lặng. Sự trở về với chính mình chính là tìm lại trạng thái tĩnh tại ấy, nơi mà mọi xáo động của thế gian không thể làm lay chuyển.
Hành trình cuối cùng của mỗi dòng sông là hòa vào biển cả, nhưng nó không đánh mất bản thân – dòng sông vẫn là chính nó, chỉ là ở một hình thái khác, rộng lớn và bao dung hơn. Cũng như vậy, con người khi trở về với chính mình không phải là sự rời bỏ thế giới, mà là sự hòa nhập với nó một cách sâu sắc và thấu hiểu hơn. Đó là khi ta nhận ra, mọi hành trình ta đi qua, dù là thành công hay thất bại, đều dẫn ta đến một nơi: chính nội tâm của mình, khi tìm về được bên trong, hiểu mình thì ắt sẽ hiểu đời, hiểu người, nhân sinh trăm vị, cứ về với nguyên bản, đời tự khắc bình an.
Và rồi, khi nhận thức ấy trọn vẹn, ta sẽ thấy rằng sự trở về với chính mình không chỉ là đích đến, mà còn là cả hành trình. Giữa dòng đời nhiều biến động, hãy nhớ rằng chính ta là bến đỗ an yên nhất của mình. Như dòng sông luôn biết đường về biển, mỗi chúng ta cũng luôn mang trong mình la bàn để trở về với tâm hồn. Hãy lắng nghe nó.
Nhật Phạm tuỳ bút 🖊️