Trong dòng chảy mạnh mẽ của toàn cầu hóa, mỗi chúng ta đều đứng trước một câu hỏi lớn: Liệu có thể hội nhập mà không hòa tan? Liệu bản sắc văn hóa dân tộc có bị lu mờ giữa ánh đèn lấp lánh của những nền văn hóa lớn? Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định: “Văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất”. Câu nói ấy không chỉ là một lời nhắc nhở, mà còn là lời kêu gọi mỗi người Việt, đặc biệt là thế hệ trẻ, phải ý thức và hành động để gìn giữ di sản văn hóa mà cha ông đã đã bao ngàn năm xây dựng và phát triển.
Bản sắc văn hóa dân tộc – Gốc rễ của một dân tộc trường tồn
Từ bao đời nay, văn hóa Việt Nam được kết tinh qua những phong tục, tập quán, ngôn ngữ, và lối sống đặc trưng của nền văn minh lúa nước lâu đời, đó là nét đẹp của tinh thần Á Đông với nhiều đức tính quý báu của người Việt. Ông cha ta từng nói: “Nước mất còn xây lại được, nhưng mất văn hóa là mất tất cả”. Văn hóa chính là cái hồn, là nền tảng để một dân tộc tồn tại giữa muôn vàn sóng gió lịch sử, giữa những lần vươn mình không bị đồng hoá suốt hàng trăm năm đô hộ của bao cường quốc với văn hoá khác biệt.
Chúng ta tự hào với nền văn hóa đậm đà bản sắc: tiếng Việt giàu đẹp, những làn điệu dân ca ngọt ngào, các lễ hội truyền thống đặc sắc. Thế nhưng, trong nhịp sống hiện đại, văn hóa ấy đang đối mặt với không ít thách thức. Giới trẻ ngày nay dễ bị cuốn theo những trào lưu thời thượng mà đôi khi quên mất nguồn cội của mình. Những tập tục như gói bánh chưng ngày Tết, thờ cúng tổ tiên, hay học cách ứng xử lễ phép đôi khi bị xem là “lỗi thời” trong mắt một số người.
Toàn cầu hóa – Cơ hội và thách thức
Toàn cầu hóa mở ra cánh cửa kết nối giữa các dân tộc, nhưng cũng đặt ra bài toán khó cho việc giữ gìn văn hóa bản địa. Các nền văn hóa mạnh như phương Tây dễ dàng lan tỏa qua phim ảnh, âm nhạc, thời trang. Những ngày lễ như Valentine hay Halloween được hưởng ứng rộng rãi, trong khi Tết cổ truyền hay Trung thu đôi khi mất đi ý nghĩa sâu sắc vốn có.
Thực trạng này đòi hỏi mỗi người trẻ phải có trách nhiệm, bởi như Đảng ta luôn nhấn mạnh rằng: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước”. Giữ gìn văn hóa dân tộc không phải là khép mình trước thế giới, mà là tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trên nền tảng bản sắc dân tộc.
Hành động của thế hệ trẻ – Lan tỏa niềm tự hào văn hóa
Nếu cha ông chúng ta đã gìn giữ văn hóa qua hàng nghìn năm chống giặc ngoại xâm, thì trách nhiệm của thế hệ trẻ ngày nay là bảo vệ văn hóa trong hòa bình, hội nhập. Việc giữ gìn bản sắc văn hóa không nhất thiết phải là những hành động lớn lao mà bắt đầu từ những việc nhỏ bé trong đời sống:
- Trân trọng và sử dụng tiếng Việt chuẩn mực: Tiếng Việt là linh hồn của văn hóa dân tộc. Mỗi người trẻ cần hiểu rằng, sử dụng tiếng Việt đúng chuẩn không chỉ là trách nhiệm mà còn là cách khẳng định giá trị bản thân.
- Gìn giữ các giá trị truyền thống: Học cách làm bánh chưng, tham gia các lễ hội dân gian, hay đơn giản là mặc áo dài trong các dịp đặc biệt đều là những việc làm ý nghĩa.
- Ứng dụng công nghệ để lan tỏa văn hóa: Mạng xã hội là công cụ đắc lực để quảng bá văn hóa. Các bạn trẻ có thể sáng tạo nội dung, chia sẻ những câu chuyện về văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Ví dụ, những video ngắn về ẩm thực Việt Nam như phở, bánh mì đã góp phần đưa Việt Nam đến gần hơn với thế giới.
Kết hợp truyền thống và hiện đại
Giữ gìn văn hóa không có nghĩa là bảo thủ, mà cần biết cách làm mới, biến truyền thống trở nên gần gũi hơn với nhịp sống hiện đại. Áo dài cách tân, nhạc dân gian kết hợp với nhạc hiện đại là những ví dụ sinh động về việc sáng tạo trên nền tảng di sản. Người trẻ hay thế hệ trước đôi khi không cần cứng nhắc trước khái niệm bảo tồn và kế thừa phát huy, đôi khi, trước dòng chảy của nhân sinh, việc sinh diệt là chuyện đương nhiên, có những thứ, đơn giản chỉ cần hiện diện, ở những hình thức nó dễ hiện diện nhất trong đời sống hiện đại cũng đã là kế thừa và cố gắng lưu giữ.
Lời kết – Hãy tự hào về văn hóa Việt Nam
Mỗi người trẻ hãy nhớ rằng, văn hóa là chiếc cầu nối giữa quá khứ và tương lai, giữa dân tộc ta với bạn bè quốc tế. Giữ gìn văn hóa không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là niềm tự hào. Như lời thơ trong Đại cáo bình Ngô của Nguyễn Trãi:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.”
Hãy để văn hóa Việt Nam tiếp tục tỏa sáng, để mai này khi nhìn lại, chúng ta có thể tự hào rằng mình đã góp phần giữ gìn một di sản quý giá cho thế hệ mai sau. Vì một Việt Nam hội nhập nhưng không hòa tan, phát triển nhưng vẫn mang đậm bản sắc dân tộc!