Tác giả Nhật Phạm
Overthinking là hiện tượng mà nhiều người phải đối mặt trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt là khi chúng ta phải đối diện với những quyết định quan trọng hay những tình huống không chắc chắn. Tuy nhiên, việc suy nghĩ quá mức không chỉ gây ra mệt mỏi về mặt tinh thần mà còn khiến chúng ta mất đi cơ hội hoặc làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn. Một phương pháp mạnh mẽ để đối phó với tình trạng này là áp dụng tư duy phản biện, một công cụ giúp phân tích và đánh giá các suy nghĩ của mình một cách khách quan và hợp lý. Trong bài viết này, Nhật Phạm sẽ hướng dẫn bạn cách sử dụng tư duy phản biện qua 8 bước quan trọng để tự chữa trị bệnh overthinking, áp dụng vào nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc sống như công việc, mối quan hệ cá nhân, gia đình và bạn bè.
1. Nhận diện vấn đề
Bước đầu tiên là nhận diện vấn đề, là việc tự hỏi mình những câu hỏi căn bản nhưng cực kỳ quan trọng: “Tại sao tôi lại suy nghĩ quá mức về vấn đề này?” Điều này giúp bạn dừng lại và nhận thức rõ ràng hơn về những suy nghĩ đang xâm chiếm tâm trí mình. Ví dụ, khi bạn đang lo lắng về việc sắp tới có một cuộc họp quan trọng tại công ty, cảm giác sợ sai sót hoặc không hoàn thành tốt nhiệm vụ có thể khiến bạn nghĩ đi nghĩ lại về từng chi tiết trong công việc. Tuy nhiên, nếu bạn nhìn nhận vấn đề từ một góc độ khác, chẳng hạn bằng cách hỏi liệu những lo lắng đó có thật sự giúp ích cho sự chuẩn bị của bạn hay chỉ đang khiến bạn cảm thấy căng thẳng mà thôi, bạn sẽ nhận ra rằng những lo lắng quá mức không phải là giải pháp. Việc nhận diện vấn đề ở đây không chỉ là việc biết mình đang lo lắng về gì, mà còn giúp bạn hiểu lý do tại sao suy nghĩ của mình lại bị mắc kẹt.
2. Đặt câu hỏi phản biện
Khi bạn nhận diện được vấn đề, bước tiếp theo là bắt đầu chất vấn tính hợp lý của những suy nghĩ ấy. Bạn cần tự hỏi mình những câu như: “Điều này có thật sự quan trọng trong một tuần, một tháng, hay thậm chí một năm nữa không?” Khi bạn lo lắng về việc liệu mình có nói điều gì sai trong một buổi gặp mặt với bạn bè, bạn sẽ nhận ra rằng vấn đề này thực sự không ảnh hưởng gì đến mối quan hệ lâu dài của bạn. Trong công việc, nếu bạn đang lo lắng về việc liệu sếp có cảm thấy không hài lòng với một email bạn đã gửi, thì câu hỏi phản biện sẽ giúp bạn nhận ra rằng, một lỗi nhỏ hoặc sự không hoàn hảo trong giao tiếp không phải là điều gây tổn hại lớn. Hãy tự hỏi liệu nó có thực sự quan trọng như bạn nghĩ không, hay chỉ là những cảm xúc thoáng qua.
3. Xác định giả định
Một trong những nguyên nhân khiến chúng ta suy nghĩ quá mức chính là những giả định mà chúng ta tự đặt ra. Những giả định này thường không có căn cứ, và nó có thể làm cho tình huống trở nên tồi tệ hơn trong tâm trí. Nếu bạn cảm thấy lo lắng về việc liệu gia đình có thể hiểu và thông cảm cho bạn trong những tình huống khó khăn, có thể bạn đang giả định rằng họ sẽ không thể chia sẻ hoặc hiểu được cảm giác của mình. Tuy nhiên, nếu bạn tự phân tích tình huống, bạn sẽ nhận thấy rằng chưa có bằng chứng nào cho thấy điều đó là sự thật. Việc nhận thức được rằng mình đang giả định một cách thiếu cơ sở sẽ giúp bạn giảm thiểu lo lắng và tạo ra sự rõ ràng trong suy nghĩ.
4. Đánh giá mức độ khả thi của giải pháp
Khi một vấn đề xuất hiện, chúng ta thường bị cuốn vào suy nghĩ về những phương án giải quyết lý tưởng, nhưng đôi khi điều đó chỉ là tưởng tượng. Tư duy phản biện giúp bạn đánh giá mức độ khả thi của các giải pháp mà bạn nghĩ ra. Nếu bạn đang suy nghĩ về một cách giải quyết khó khăn trong công việc, như việc thay đổi toàn bộ quy trình làm việc để đạt hiệu quả cao hơn, hãy tự hỏi liệu có phải tất cả các bước này đều khả thi và thực tế trong môi trường hiện tại không. Đôi khi, việc đưa ra một giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả sẽ mang lại kết quả tốt hơn là cố gắng nghĩ ra một giải pháp hoàn hảo nhưng không khả thi.
5. Kiểm tra các giả thuyết
Sau khi đã đặt ra các giả định, bước tiếp theo là kiểm tra tính chính xác của chúng. Đôi khi, những suy nghĩ của chúng ta có thể bị ảnh hưởng bởi cảm xúc cá nhân hoặc những thông tin chưa chính xác. Nếu bạn đang lo lắng rằng bạn sẽ không thể hoàn thành công việc đúng hạn, kiểm tra lại các yếu tố như thời gian, tài nguyên, và khả năng của bản thân sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn. Bạn có thể nhận ra rằng việc hoàn thành công việc đúng hạn là hoàn toàn khả thi nếu bạn phân bổ thời gian hợp lý và làm việc có tổ chức hơn.
6. Đưa ra quyết định
Sau khi đã đánh giá đầy đủ các yếu tố xung quanh vấn đề, bước tiếp theo là đưa ra quyết định. Đây là bước mà bạn không để cho lo lắng và suy nghĩ quá mức chi phối. Nếu bạn đang suy nghĩ về một sự kiện quan trọng như việc có nên tham gia một chuyến du lịch với bạn bè, hãy dựa vào các yếu tố thực tế như thời gian, tài chính và sự chuẩn bị. Nếu tất cả những yếu tố đó đều thuận lợi, thì việc quyết định tham gia chuyến du lịch không có lý do gì để bạn phải lo lắng thêm.
7. Tìm kiếm lời khuyên từ người khác
Một cách hiệu quả để giảm thiểu overthinking là tìm kiếm sự tư vấn từ những người đáng tin cậy trong cuộc sống của bạn. Họ có thể cung cấp cho bạn một góc nhìn khác, giúp bạn thấy rõ hơn về tình huống và giảm bớt sự lo âu. Đôi khi, việc chia sẻ lo lắng với người bạn tin tưởng có thể giúp bạn nhận ra rằng vấn đề không tồi tệ như bạn tưởng.
8. Chấp nhận sự không hoàn hảo
Cuối cùng, bước quan trọng nhất trong việc giảm thiểu overthinking chính là học cách chấp nhận rằng mọi thứ không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Trong công việc, trong các mối quan hệ hay trong gia đình, việc không thể kiểm soát mọi tình huống và kết quả là điều hết sức bình thường. Hãy nhớ rằng, sự không hoàn hảo là một phần của cuộc sống, và việc chấp nhận điều đó sẽ giúp bạn giải phóng khỏi những lo lắng không cần thiết, để từ đó tập trung vào những điều thực sự quan trọng.
Kết luận
Thông qua 8 bước trên, bạn có thể áp dụng tư duy phản biện để tự chữa trị bệnh overthinking. Đây là một công cụ mạnh mẽ giúp bạn làm chủ suy nghĩ của mình và đưa ra những quyết định sáng suốt trong mọi tình huống. Việc thực hành tư duy phản biện không chỉ giúp bạn giảm bớt lo âu mà còn giúp bạn xây dựng một cách tiếp cận hợp lý và hiệu quả hơn trong công việc và các mối quan hệ cá nhân.