Chuyển di tiêu cực trong việc sử dụng bổ ngữ trình độ giữa tiếng Việt và tiếng Trung? (NCS Phạm Viết Nhật)

Chuyển di tiêu cực (Negative Transfer) là hiện tượng xảy ra khi người học áp dụng quy tắc ngôn ngữ mẹ đẻ (L1 – tiếng Việt) vào ngôn ngữ đích (L2 – tiếng Trung) một cách không chính xác, dẫn đến lỗi sai trong quá trình sử dụng ngôn ngữ. Một trong những vấn đề phổ biến mà người Việt Nam học tiếng Trung gặp phải là việc sử dụng bổ ngữ trình độ (程度补语) không đúng do ảnh hưởng từ cách diễn đạt trong tiếng Việt. Nếu một giáo viên tiếng Trung nắm chắc kiến thức đối chiếu có thể làm cho phần giảng này trở nên thú vị và đi sâu được bản chất. Và mình nghĩ rằng, những giáo viên dạy chuyên nghiệp sẽ cần tới nó.

⸻

Bổ ngữ trình độ (程度补语) dùng để diễn tả mức độ, tình trạng của một hành động hoặc trạng thái.

– Cấu trúc chung:

Vị ngữ + 得 + Bổ ngữ trình độ

– Bổ ngữ trình độ có thể là:

• Tính từ: 他跑得快。(Anh ấy chạy nhanh.)

• Một phân câu: 他累得站不起来。(Anh ấy mệt đến mức không đứng dậy nổi.)

Như vậy, bổ ngữ trình độ trong tiếng Trung không chỉ có tính từ, mà còn có thể là một phân câu diễn tả kết quả của hành động.

Trong tiếng Việt, chúng ta không có kết cấu “得” tương tự như trong tiếng Trung. Khi diễn đạt mức độ của một hành động, người Việt thường sử dụng các cấu trúc khác như:

• Động từ + trạng từ: “Anh ấy chạy rất nhanh.”

• Động từ + đến nỗi + phân câu: “Anh ấy mệt đến mức không thể đứng dậy được.”

Chính vì vậy, nhiều người học tiếng Trung có thể mắc phải các lỗi sau:

(1) Không sử dụng “得” khi cần bổ ngữ trình độ

– Lỗi sai: 他唱很好。(Anh ấy hát rất hay.)

– Câu đúng: 他唱得很好。

Lý do mắc lỗi: Người học tiếng Việt quen với việc dùng tính từ trực tiếp sau động từ mà không có yếu tố trung gian. Nhưng trong tiếng Trung, khi diễn tả mức độ của hành động, cần có “得” để liên kết động từ và bổ ngữ trình độ.

(2) Nhầm lẫn giữa bổ ngữ trình độ là tính từ và phân câu

– Lỗi sai: 他高兴得。(Anh ấy vui đến mức…) (Câu này chưa đầy đủ)

– Câu đúng: 他高兴得不得了。 (Anh ấy vui đến mức không thể tả nổi.)

– Lỗi sai: 他累得。(Anh ấy mệt đến mức…) (Câu này chưa đầy đủ)

– Câu đúng: 他累得站不起来。(Anh ấy mệt đến mức không đứng dậy nổi.)

Lý do mắc lỗi: Người học có thể chỉ hiểu “得” là một dấu hiệu của bổ ngữ trình độ nhưng không biết rằng nếu phía sau là một phân câu thì phải đầy đủ nghĩa, không thể bỏ lửng.

(3) Dịch trực tiếp từ tiếng Việt sang tiếng Trung mà không xét đến đặc điểm cú pháp

– Lỗi sai: 我吃得饱了。(Tôi ăn no rồi.)

– Câu đúng: 我吃饱了。

Lý do mắc lỗi: Trong tiếng Việt, chúng ta có thể nói “Tôi ăn no” với ý nghĩa tình trạng sau khi ăn, nhưng trong tiếng Trung, ăn no (吃饱) đã tự mang ý nghĩa hoàn thành và không cần dùng “得” để bổ nghĩa thêm.

– Trường hợp “得” không cần dịch (bổ ngữ trình độ là tính từ)

• 他跑得快。 (Anh ấy chạy nhanh.)

• 她说得很流利。 (Cô ấy nói rất trôi chảy.)

– Lý do: Trong tiếng Việt, chúng ta có thể diễn đạt tương đương bằng trạng từ hoặc tính từ mà không cần một liên từ trung gian.

⸻

– Trường hợp “得” cần được dịch (bổ ngữ trình độ là một phân câu)

• 他高兴得跳起来。(Anh ấy vui đến mức nhảy lên.)

• 她紧张得说不出话。(Cô ấy căng thẳng đến mức không nói ra lời.)

• 孩子饿得哭了。(Đứa trẻ đói đến mức khóc.)

– Lý do: Khi bổ ngữ trình độ là một mệnh đề chỉ kết quả, ta cần dịch nó thành “đến mức mà”, “đến nỗi mà” để giữ đúng nghĩa.

⸻

Kết luận: Làm thế nào để tránh chuyển di tiêu cực khi dùng bổ ngữ trình độ?

– Hiểu rõ vai trò của “得”: Không phải lúc nào cũng dịch được sang tiếng Việt một cách trực tiếp, cần xét xem bổ ngữ trình độ là tính từ hay phân câu.

– Học theo cụm từ cố định: Một số cách diễn đạt phổ biến như 得很流利、得不得了、得哭了 cần ghi nhớ như một đơn vị ngữ pháp.

– Luyện tập đặt câu nhiều hơn: Khi học một kết cấu, hãy thử đặt câu ở nhiều ngữ cảnh khác nhau để hiểu khi nào cần “得” và khi nào không.

Bổ ngữ trình độ là một điểm khác biệt quan trọng giữa tiếng Trung và tiếng Việt. Việc hiểu rõ cấu trúc này không chỉ giúp bạn tránh lỗi sai mà còn giúp diễn đạt tự nhiên hơn khi sử dụng tiếng Trung!