Việc ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ lần thứ hai sẽ mang lại tác động đa chiều đối với Việt Nam trên cả phương diện kinh tế và chính trị, đòi hỏi Việt Nam phải có sự chuẩn bị và thích ứng chiến lược. Bài viết là nhận định của tác giả dựa theo các nguồn tin chính thống ở các báo quốc tế và báo chí Việt Nam đã đăng tải. Tác giả xin phép được phân tích ở 2 phương diện là kinh tế và chính trị.
1. Về kinh tế
a. Thương mại và thuế quan
Ông Trump, trong nhiệm kỳ trước, đã thể hiện xu hướng bảo hộ kinh tế mạnh mẽ bằng cách áp thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc và các quốc gia khác. Chính sách này nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội địa Mỹ và điều chỉnh thâm hụt thương mại, nhưng cũng tạo áp lực lên các quốc gia có mối quan hệ thương mại sâu rộng với Mỹ. Nếu ông Trump tiếp tục theo đuổi đường lối này, Việt Nam – một trong những quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ – có thể đối mặt với nguy cơ bị áp thuế cao hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, điện tử và thủy sản.
Ngoài ra, chính sách “America First” có thể khiến Mỹ tăng cường giám sát các hoạt động thương mại nhằm đảm bảo hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam không chứa các thành phần sản xuất từ Trung Quốc để tránh thuế. Điều này sẽ đòi hỏi Việt Nam phải tăng cường các biện pháp kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu và áp dụng các chính sách sản xuất nội địa bền vững để duy trì quan hệ thương mại với Mỹ.
b. Dòng vốn FDI và chuyển dịch chuỗi cung ứng
Xu hướng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump đã mang lại lợi ích đáng kể cho Việt Nam khi các tập đoàn lớn tìm kiếm điểm đến thay thế. Sự gia tăng của dòng vốn FDI vào Việt Nam trong các ngành như sản xuất điện tử, công nghiệp phụ trợ và công nghệ đã góp phần tạo động lực cho nền kinh tế. Tuy nhiên, việc thu hút FDI cần đi kèm với các biện pháp bảo vệ môi trường, đảm bảo an sinh xã hội và tránh những rủi ro về đầu tư ngắn hạn hoặc khai thác tài nguyên. Việc dịch chuyển này tạo một khối lượng việc làm lớn cho người lao động Việt Nam, đặc biệt là những người có chuẩn bị tiếng Trung để làm cầu nối với công việc có liên quan đến doanh nghiệp Trung Quốc. Việc các công ty Trung Quốc chuyển sang Việt Nam cũng có thể tạo ra lợi thế việc làm cho những người biết ngoại ngữ này.
c. Chính sách tiền tệ và tác động tỷ giá
Nếu Mỹ duy trì chính sách thuế cao, lạm phát có thể gia tăng, buộc Fed giữ lãi suất cao để kiểm soát lạm phát. Điều này sẽ làm đồng USD mạnh lên, dẫn đến các thách thức đối với tỷ giá hối đoái của Việt Nam. Một đồng USD mạnh có thể làm cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam trở nên đắt đỏ hơn, gây ra sức ép lên các ngành xuất khẩu. Ngược lại, việc tăng giá đồng USD sẽ làm giá trị đồng Việt Nam yếu đi, gây áp lực lên các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên vật liệu.
2. Về chính trị
a. Quan hệ song phương Việt – Mỹ
Việt Nam và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vào năm 2023, đánh dấu một bước tiến lớn trong hợp tác giữa hai quốc gia. Nếu ông Trump tiếp tục nhấn mạnh vào lợi ích thương mại song phương và có các điều chỉnh chính sách thương mại, Việt Nam có thể phải đối mặt với những yêu cầu thương mại mới từ Mỹ, bao gồm các tiêu chuẩn khắt khe hơn về nguồn gốc xuất xứ và minh bạch trong sản xuất.
Mặc dù quan hệ Việt – Mỹ đã phát triển mạnh mẽ, Việt Nam sẽ phải cân bằng các lợi ích này với Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh Mỹ có xu hướng thúc đẩy mối quan hệ sâu rộng với các quốc gia có vị trí địa chiến lược trong khu vực.
b. Chính sách đối ngoại và tác động đến quan hệ với Trung Quốc
Ông Trump đã có lập trường cứng rắn với Trung Quốc, và khả năng duy trì lập trường này có thể dẫn đến các thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Việt Nam sẽ phải thận trọng trong việc điều chỉnh chính sách ngoại giao của mình, để đảm bảo vừa duy trì quan hệ hợp tác với Mỹ vừa không ảnh hưởng đến quan hệ với Trung Quốc, một đối tác kinh tế quan trọng.
c. Vấn đề an ninh khu vực và Biển Đông
Biển Đông luôn là điểm nóng trong chính sách đối ngoại của cả Mỹ và Trung Quốc. Chính quyền ông Trump trước đây đã thể hiện quan điểm mạnh mẽ ủng hộ tự do hàng hải tại Biển Đông và phản đối những hành động đơn phương từ Trung Quốc. Nếu ông Trump tái đắc cử, có thể dự đoán rằng Mỹ sẽ tiếp tục các chiến dịch tuần tra tự do hàng hải và thúc đẩy các sáng kiến quốc phòng khu vực, nhằm bảo vệ lợi ích của các quốc gia Đông Nam Á.
Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để bảo vệ chủ quyền biển đảo, nhưng cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng trong các quan hệ quốc tế nhằm tránh bị cuốn vào cuộc xung đột tiềm tàng giữa hai cường quốc.
Sự trở lại của ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ có thể là một “con dao hai lưỡi” đối với Việt Nam. Về mặt kinh tế, Việt Nam cần tăng cường khả năng tự chủ trong sản xuất và xuất khẩu, cũng như áp dụng các chiến lược đa dạng hóa thị trường. Về chính trị, việc linh hoạt và chủ động trong chính sách ngoại giao sẽ giúp Việt Nam duy trì được sự ổn định và phát triển trong môi trường đầy biến động của quan hệ quốc tế.