Tác giả: Phạm Viết Nhật (Bài viết có tính nhận định cá nhân dựa trên hiểu biết và đọc, tổng hợp lại từ một số tài liệu liên quan đến khái niệm purusha và higherself)
Tìm hiểu vận mệnh cá nhân miễn phí tại: Probagua.com. Trang mệnh lý hàng đầu Việt Nam.
Purusha là một trong những khái niệm cốt lõi của triết học Ấn Độ cổ đại, đặc biệt được nhắc đến nhiều trong các văn bản Vệ Đà và các trường phái triết học như Sankhya và Vedanta. Higherself là một khái niệm phổ biến trong nhiều hệ thống tâm linh phương Tây và hiện đại, đại diện cho ý thức cao hơn của con người, vượt qua bản ngã (ego) và kết nối với sự thông thái vô tận. Dù xuất phát từ những truyền thống văn hóa và triết học khác nhau, cả hai khái niệm này có nhiều điểm tương đồng đáng chú ý về bản chất và mục tiêu tinh thần.
Nguồn gốc của Purusha trong triết học Ấn Độ
Trong Rig Veda, một trong những kinh điển lâu đời nhất của nhân loại, Purusha được miêu tả như một thực thể vũ trụ bao la và bất diệt. Bài thánh ca Purusha Suktam mô tả Purusha như một sinh mệnh vũ trụ mà từ đó tất cả mọi thứ trong vũ trụ được sinh ra. Purusha không chỉ là linh hồn của con người mà còn là linh hồn của vũ trụ, vượt lên trên cả thời gian và không gian. Theo triết học Ấn Độ, thế giới vật chất (Prakriti) là sản phẩm của sự phân chia và biểu hiện của Purusha. Ví dụ, các yếu tố tự nhiên như đất, nước, lửa, và không khí được cho là do sự hy sinh của Purusha mà sinh ra.
Một khía cạnh nổi bật của Purusha là nó không thay đổi, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố vật chất. Trong triết học Sankhya, Purusha đại diện cho ý thức thuần khiết và là nguyên lý tinh thần vĩnh cửu, đối lập với Prakriti – yếu tố vật chất và động lực của vũ trụ. Purusha không tham gia vào hành động, mà chỉ là người quan sát sự biến đổi của Prakriti. Ví dụ, trong cuộc sống hàng ngày, cơ thể và tâm trí của chúng ta bị cuốn vào các hoạt động, nhưng Purusha luôn đứng ngoài, không bị chi phối bởi những thứ đó.
Higherself trong tâm linh phương Tây
Khái niệm Higherself trong tâm linh phương Tây, đặc biệt trong các hệ thống triết học New Age, cũng mang ý nghĩa tương tự như Purusha. Higherself được xem là phần tinh thần cao cấp nhất của cá nhân, đại diện cho sự kết nối với vũ trụ hoặc ý thức toàn năng. Ví dụ, trong nhiều nghi thức thiền định hay thực hành tâm linh, người ta thường tìm cách kết nối với Higherself để đạt được sự sáng tỏ về tinh thần, thấu hiểu sâu sắc hơn về bản thân và cuộc sống. Higherself không bị ảnh hưởng bởi những mong muốn, lo lắng hay tham vọng của cái tôi cá nhân (bản ngã). Nó được xem là phần trí tuệ sâu xa, dẫn dắt con người đến sự giác ngộ.
Sự liên quan giữa Purusha và Higherself
- Cả hai đều đại diện cho ý thức cao hơn: Cả Purusha và Higherself đều chỉ đến một khái niệm về ý thức vượt qua mọi giới hạn của cơ thể và tâm trí. Purusha được coi là hiện thân của ý thức thuần khiết và không bị ràng buộc bởi các yếu tố vật chất. Tương tự, Higherself là phiên bản tinh khiết nhất của cái tôi, vượt qua mọi ranh giới vật lý và tinh thần. Một ví dụ là khi một người thực hành thiền định để giải phóng khỏi những suy nghĩ rối ren, họ tìm cách kết nối với Higherself – phần ý thức sáng suốt và thanh tịnh nhất.
- Tách biệt khỏi bản ngã và vật chất: Cả hai khái niệm đều hướng đến sự giải phóng khỏi bản ngã (ego) và sự chi phối của thế giới vật chất. Trong triết học Ấn Độ, Purusha không bị ảnh hưởng bởi Prakriti – thế giới vật chất. Ví dụ, một người có thể trải qua nhiều cảm xúc và biến cố trong cuộc sống, nhưng Purusha trong họ vẫn không thay đổi. Tương tự, Higherself được coi là phần của con người không bị ảnh hưởng bởi những nhu cầu và đòi hỏi của bản ngã. Những cảm xúc như tham vọng, sợ hãi, hay dục vọng không thể tác động đến Higherself.
- Mục tiêu của sự tu tập tâm linh: Cả Purusha và Higherself đều là điểm đến của sự tu tập tâm linh. Trong các trường phái triết học Ấn Độ như Vedanta, mục tiêu tối thượng của con người là nhận ra Purusha trong chính mình và đạt đến trạng thái moksha (giải thoát). Đây là trạng thái giải thoát khỏi vòng luân hồi và sự ràng buộc của vật chất. Tương tự, trong triết lý tâm linh phương Tây, kết nối với Higherself được coi là bước tiến đến sự giác ngộ, nơi con người có thể giải thoát khỏi những khổ đau và lo toan hàng ngày. Ví dụ, một người thiền định hàng ngày để nhận thức rõ hơn về Higherself sẽ dần dần nhận ra ý nghĩa sâu sắc hơn của cuộc sống.
- Sự hiện diện trong vũ trụ: Purusha được miêu tả như “linh hồn vũ trụ”, không chỉ là một phần của con người mà còn là một phần của toàn bộ vũ trụ. Higherself, trong nhiều hệ thống triết học tâm linh, cũng được xem như một phần của ý thức vũ trụ lớn hơn. Ví dụ, trong quan niệm New Age, Higherself không chỉ kết nối với cái tôi cá nhân mà còn kết nối với mọi sinh mệnh và vạn vật trong vũ trụ.
Ví dụ thực tiễn trong cuộc sống
Một ví dụ điển hình về sự tương quan giữa Purusha và Higherself là trong quá trình thiền định hoặc hành thiền, nơi con người tìm cách vượt qua sự giới hạn của cơ thể và tâm trí để kết nối với phần tinh thần cao hơn. Khi một người đang ngồi thiền, họ cố gắng không để bị cuốn vào những suy nghĩ vẩn vơ, mà thay vào đó tập trung vào việc nhận thức sự hiện diện của Purusha hay Higherself trong chính mình.
Ví dụ, một người có thể cảm nhận bản thân bị cuốn vào những xung đột nội tâm, cảm giác lo lắng về tương lai hoặc tiếc nuối về quá khứ. Tuy nhiên, khi họ nhận ra rằng những cảm xúc này chỉ thuộc về bản ngã, họ bắt đầu tìm kiếm sự an yên trong Higherself hoặc Purusha – phần tinh thần bất biến, không bị ảnh hưởng bởi những lo toan tạm thời.
Kết luận
Tóm lại, dù xuất phát từ hai hệ thống triết học và văn hóa khác nhau, khái niệm Purusha và Higherself đều có điểm chung về ý thức cao hơn, vượt qua giới hạn của thế giới vật chất và bản ngã. Cả hai đều đại diện cho mục tiêu tối thượng của sự tu tập tâm linh: giải phóng khỏi những ràng buộc của thế giới vật chất và kết nối với vũ trụ. Purusha và Higherself không chỉ tồn tại trong các lý thuyết triết học, mà còn hiện diện trong đời sống tâm linh và thực tiễn của con người, giúp họ tìm thấy sự bình an và giác ngộ.